Grecja – państwo leżące w południowo-wschodniej Europie, obejmujące obszarem część półwyspu Bałkańskiego i wyspy na Morzu Śródziemnym.
Historia[]
Kultura minojska[]
Zalążki państwa greckiego sięgają do III tysiąclecia p.n.e., kiedy to na wyspie Krecie mocno rozwinęła się kultura minojska. W tym samym tysiącleciu na wyspie znajdowało się wiele małych i niezależnych państewek, a przynajmniej tak wynika z badań archeologicznych. Z czasem Kreteńczycy podporządkowali sobie sąsiadów i zaczęli zakładać pierwsze kolonie na wyspach Morza Śródziemnego. Kultura minojska zanikła w połowie II tysiąclecia p.n.e. po erupcji wulkanu na Thirze.
Kultura mykeńska[]
Mniej więcej w tym samym czasie na Peloponezie ukształtowała się inna kultura – mykeńska. Jej przedstawiciele zniszczyli minojskie pałace na Krecie i narzucili wyspie swoje zwierzchnictwo. Kultura mykeńska nie była jednak tak długotrwała jak minojska, bowiem upadła ona w XII wieku p.n.e., kiedy to na tereny zamieszkiwane przez przedstawicieli owej kultury zaczęli napływać obcy ludzie, którzy skolonizowali wybrzeża Anatolii.
Ukształtowanie się Hellady i "Wielka Kolonizacja"[]
Między VIII a VI wiekiem p.n.e. zaczęły powstawać pierwsze polis (państwa-miasta). Okres ten uznaje się za ukształtowanie się starożytnej Grecji (Hellady). Hellenowie zajmowali się głównie żeglugą, handlem, rybołówstwem, uprawą oliwek i winnej latorośli oraz hodowlą zwierząt. W tym okresie miała także miejsce tzw. Wielka kolonizacja, podczas której starożytni Grecy osiedlali się na wybrzeżach Morza Śródziemnego i zakładali tam miasta. Przyczynami kolonizacji były m.in. przeludnienie i brak ziem pod uprawę. Głównymi polis, które prowadziły kolonizację były m.in. Korynt, Sparta czy Megara. Podczas Wielkiej kolonizacji powstały takie miasta jak Neapol, Massalia (dzisiejsza Marsylia) czy Bizancjum (dzisiejszy Stambuł). Dzięki Wielkiej kolonizacji wśród Greków rozwinął się handel i żegluga oraz rozprzestrzeniła się grecka kultura. Głównym rywalem Grecji w kolonizacji była Fenicja, znajdująca się na wybrzeżu Azji Mniejszej, która zaczęła kolonizację już w X wieku p.n.e. Grecy często walczyli z Fenicjanami o różne kolonie, a ci pierwsi odnosili w tej kwestii więcej zwycięstw. Mimo dzielących te dwa państwa wojen o kolonie Grecy za pośrednictwem Fenicjan poznali ich alfabet, zmodyfikowali go, dodali kilka liter i rozpowszechnili je na terenie całego kraju w VIII wieku p.n.e.
Narodziny demokracji[]
Różne greckie polis miały swoje ustroje polityczne. Wśród nich były monarchia, tyrania, oligarchia i demokracja. Ta ostatnia narodziła się w Atenach w VI wieku p.n.e. Przed nastaniem demokracji w Atenach rządzili arystokraci. W 621 roku p.n.e. niejaki Drakon spisał prawo zwyczajowe, które mówiło o niewolach za długi i surowych karach. Na przełomie 594 i 593 roku p.n.e. Solon strząsnął wszelkie długi, wykupił Ateńczyków wziętych do niewoli, wprowadził cenzus majątkowy (podzielił Ateńczyków na 4 grupy ze względu na posiadany majątek) i utworzył Radę Czterystu, która pełniła funkcję administracyjną i sądowniczą. W skład Rady Czterystu mogli wchodzić jednak tylko mężczyźni z 3 najbogatszych grup majątkowych. Po kilkudziesięciu latach, na przełomie 508/507 roku p.n.e. Klejstenes zniósł cenzus majątkowy wprowadzony przez Solona, powiększył Radę Czterystu do Rady Pięciuset i podzielił Attykę na 10 okręgów, z których losowano po 50 mężczyzn, którzy potem wchodzili w skład Rady Pięciuset. Reformy Klejstenesa uważa się za faktyczne narodziny demokracji. Kadencje urzędników trwały jeden rok, urzędy były płatne, a urzędników wybierano spośród ludu. Ludzie niebędący na żadnych wyższych stanowiskach też mieli swój głos. Obywatele Aten spotykali się często na wzgórzu Pnyks w południowych Atenach, gdzie podczas zgromadzenia ludowego (eklezji) uchwalano różne prawa. W tym wszystkim mogli jednak brać udział tylko mężczyźni.
Wojny grecko-perskie[]
W VI wieku p.n.e. Persja, leżąca w Azji Mniejszej stała się potęgą. Podbijała poszczególne państwa i rozwijała się prowadząc swoją ekspansję na zachód. W końcu na ich drodze stanęła Grecja, z którą Persja rywalizowała w sprawie handlu na Morzu Śródziemnym. W 490 roku p.n.e. perski król Dariusz I zorganizował I wyprawę Persów do Grecji i postanowił uderzyć na Ateny. Między Ateńczykami a Persami rozegrała się bitwa pod Maratonem, z której Grecy pod dowództwem Miltiadesa wyszli zwycięsko, spychając Persów na brzeg i zmuszając ich do powrotu na statki. Persowie jednak, myśląc, że przechytrzą Ateńczyków, obrali statkami kurs na Ateny, aby rozpocząć tam oblężenie. Dowiedziawszy się o tym Ateńczycy ruszyli biegiem spod maratonu i dotarłszy do miasta zdołali obronić je przed najazdem. Po tym wydarzeniu Persowie wycofali się na dobre z Grecji, jednak planowali uderzyć ponownie jakiś czas potem. W 486 roku p.n.e. po Dariuszu tron perski objął jego syn Kserkses i w 480 roku p.n.e. zorganizował on II wyprawę Persów. Pierwsze uderzył na przesmyk Termopile w północnej Grecji, gdzie 300 Spartan na czele z królem Leonidasem heroicznie walczyło przeciwko ogromnej armii perskiej. Spartanie przegrali bitwę, jednak do dzisiaj są oni symbolem męstwa i poświęcenia. Po wygranej pod Termopilami Kserkses wyruszył dalej i w tym samym roku stoczył z Ateńczykami bitwę morską pod Salaminą. Ateńczycy pod dowództwem Temistoklesa zdołali zwyciężyć i ponownie zmusili Persów do odwrotu. Ostatnia bitwa, jaką Kserkses stoczył z Grekami, odbyła się pod Platejami w 479 roku p.n.e., gdzie Grecy po raz kolejny wyszli zwycięsko i powstrzymali Persów przed ekspansją na zachód. Po tej bitwie Kserkses ostatecznie odpuścił i przyznał się do porażki. Pomimo miażdżącej przewagi liczebnej Persów Grecy zdołali zwyciężyć m.in. dzięki doświadczeniu w walce, lepszym od Persów wyposażeniu bitewnym czy umiejętnym wykorzystaniu rzeźby terenu do bitew.